Kazakların Milli Çalgısı: Dombıra

Dombıra Kazakların milli çalgısıdır ve diğer çalgılara nispeten daha çok yaygındır. “Kazak olarak doğan herkes dombıra çalmasını bilmelidir” sloganıyla Kazak çocuklarına dombıra çalma öğretilmiştir.

Dombıra hem çimdiklenerek çalınan hem de yayla çalınan şerter çalgısından türemiştir ve çimdiklenerek çalınan kısmını devam ettirmiştir. Yayla çalma biçimindense kobuz doğmuştur. Şerterin sapı , yeteri kadar kısa, gövdesi ise yumurta şeklinde olup deriyle gerilmiş ve onun bu hali eski avcı davulunun motifini andırmaktadır. Şerterin telleri at kılından yapılır.

Dombıraya gelicek olursak, şerterden ayrılarak ve zamanla değişik şekiller alarak oyuk saplı çalgı haline gelmiştir. Fakat, zamanla kullanışsız olduğu için oyuk olan sapının üzeri kapatılmıştır. Ancak geleneğe sağlama kalan Kazak halkı, nostaljik olarak bu oyuk dombırayı (kuvus moyun ) hala kullanmaktadır.

 

Dombıranın uzun sapı eşit parçalara bölünür. Bu parçalara “berene” denir. Kazak dombırası genelde 9 veya 14 bereneden oluşmakta ve yaklaşık olarak 1 metre uzunluğundadır. Dombıranın oyuk gövdesinin üzeri ince ağaç tabakası ile kapatılır. Sap başından gövde ucuna kadar telle gerili olan dombıranın gövdesine ses çıkarmak için delik ve telleri yüksekte tutacak küçük ağaç nesne , sap ucunda ise müzik aletini akorde etmek için burgular bulunur.

Kazakların hiçbir düğünü , hiçbir bayramı dombırasız geçmez. Günümüzde her Kazak ailesinde bir dombıra bulunur, çünkü dah önce belirttiğimiz gibi dombıra , Kazakların en çok kullanılan milli çalgısıdır. Dombıra hakkında çok sayıda şiir ve şarkılar mevcuttur. Örneğin, Kazakların ünlü zamane dombıra ustası Kenen, kendi hayatını bağladığı müzik çalgısına olan sevgisini şöyle anlatıyor :

Dombıram nereye gitsem de bırakmam

Sensiz hiçbir türküme de başlamam

İki tel , on bir “perne” , bir “tiyek”le

Başladım mı dökülmeye hiç duramam

Can dostum gençliğimden nerde olsam

Bağlayarak elime hiç bırakmam.

Sesime ses katarak renk veriyor

Bağırsam dağla taşı yeniliyor

Seninle sanatçı , zoan yoldaş

Üstüne bindiğim atım yoldaş

Düşmandan kaçsam kurtaran , kovsam

Bulamadım sizin gibi bir arkadaş

Türkümde sesin aynı sesim ile

Şiirimde dilin aynı dilim ile

Öldüğümde yanımda gömün demek isterdim

Çalacak oğlum var arkamda kızım ile